Field: Complete Nocturnes

Pianist Alice Sara Ott geniet duidelijk van haar ‘ontdekking’ van John Field. Ze bruist van enthousiasme wanneer ze vertelt wat voor effect zijn muziek op haar had toen ze er voor het eerst naar luisterde: “Ik kende zijn werk helemaal niet, en toch klonk het bekend en nostalgisch.” Tijdens de isolatie van de coronapandemie, besloot Ott in een "zeer gefrustreerde bui" om een componist die ze alleen van naam kende uit te proberen: “Ik dacht dat Fields Nocturnes bij deze stemming zouden aansluiten”, vertelt ze aan Apple Music Classical, “maar toen bleek de muziek opbeurend − ik bleef maar glimlachen wanneer ik ernaar luisterde.” De vroege 19e-eeuwse Ierse pianist en componist John Field is vooral bekend als uitvinder van de nocturne, een inmiddels welbekend genre pianomuziek. Field zelf vond in de nocturne een ideaal medium voor zijn poëtische en tegelijk directe, communicatieve speelstijl, terwijl hij carrière maakte in Europa − met name in het Keizerrijk Rusland. Frédéric Chopin werd een beroemde beoefenaar van de nocturne. Zijn bijdrage aan het genre is door vele pianisten opgenomen. Maar Fields muziek was meer dan een voorbode van die van Chopin, realiseerde Ott zich toen ze zijn muziek voor het eerst hoorde: “Ik kon de muziek niet eens in een periode plaatsen. Ik kon niet horen of het 18e-eeuws klassiek of 19e-eeuws romantiek was. Een deel van Fields nocturnes klonk als Mozart of als een jongere Beethoven.” Afgezien van zulke vergelijkingen, waren Fields nocturnes betoverend op hun eigen manier, ongeacht welk publiek, zo ontdekte Ott toen ze ze introduceerde in Japan. “Ik was erg nerveus”, zegt ze. “Het voelde bijna alsof ik een hedendaags werk dat nog niemand had gehoord in première ging brengen. Waarschijnlijk kende 99 procent van het publiek John Field niet. Ik keek naar hun gezichten terwijl ik een aantal nocturnes speelde, en ze reageerden net zoals ik deed: ze glimlachten van begin tot eind.” De directe en schijnbaar bescheiden stijl van Fields nocturnes roept de vraag op: wat is het geheim van hun universele aantrekkingskracht? “Ze beginnen bijna allemaal simpel”, zegt Ott. “Ze laten je denken dat de muziek een nogal eenvoudige structuur heeft. Dan verrast hij je met een harmonische of ritmische wending. En niemand beheerst de kunst van de versiering zoals hij − zelfs Chopin komt volgens mij niet in de buurt.” Die versieringen zijn een belangrijke reden dat Fields nocturnes zo fascineren zijn. Voor Ott vormden ze tevens de grootste uitdaging. “Ik moest er harder voor werken dan als ik bijvoorbeeld Liszts (notoir virtuoze) Sonate speel, die ik op de een of andere manier fysiek makkelijker vind. Met Fields versieringen moet je keuzes maken die veel impact hebben op de stemming van zijn werken. Ik heb ze op veel manieren proberen te spelen, en het was niet altijd makkelijk om de benadering te vinden die het beste bij mij past.” Otts liefde voor de muziek nam toe naarmate ze tijdens het proces leerde over Field als pianist. “Mensen hadden het in zijn tijd overal over wat een ongelooflijke muzikant hij was. Je hoort aan de versieringen dat hij echt een meester-improvisator was.” Ott houdt ook van de diepe gevoelens die Fields muziek soms bevat. “Bijna elke nocturne begint heel onschuldig, heel naïef. Dan komt hij opeens met een magische halve maat vol melancholie. Het is alsof je langs een raam loopt, en je een emotie als verdriet of melancholie achter het raam vandaan voelt komen, maar niet in staat bent om de volledige complexiteit en diepgang ervan te bevatten. Het duurt maar een halve maat, en dan schijnt de zon weer.” Welke nocturne kun je volgens Ott het beste proberen voor een indruk van Fields bereik? “Een van mijn absolute favorieten”, zegt Ott, is Nocturne nr. 10 in E majeur de liedachtige en aangrijpende ‘Nocturne Pastorale’. Ook is ze gaan houden van Nocturne nr. 16 in C majeur: “Het is een van de langere nocturnes. In het begin dacht ik: er zijn zo veel verschillende secties, ik weet niet hoe ik er een geheel van moet maken. Voor mij is deze als een opera, vanwege de vele verschillende stemmingen. Je presenteert verschillende scènes, en plots komt een zanger met een coloratuur of barok-achtige aria die Cecilia Bartoli zou kunnen zingen. En dan wordt het weer heel pianistisch. Het werk zit gewoon vol veranderingen, en daar houd ik van.